SLIM VAT – na co się przygotować?
SLIM VAT: na co się przygotować?
Resort Finansów zakończył konsultacje wewnętrzne nad projektem ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo bankowe (UD118). Projekt został opublikowany na stronach Rządowego Centrum Legislacji 18 sierpnia br. i obecnie jest w fazie konsultacji publicznych. Uwagi i opinie można zgłaszać do MF do 7 września.
Resort zapowiedział także regularne monitorowanie skutków wprowadzonych regulacji oraz cykliczne (raz na pół roku!) wprowadzanie kolejnych rozwiązań, które z założenia mają odciążyć przedsiębiorców od nadmiernych obowiązków w zakresie rozliczania podatku od towarów i usług.
Omawiany projekt ustawy składa się z dwóch części: pakietu SLIM VAT oraz rozwiązań doprecyzowujących niektóre konstrukcje VAT.
SLIM VAT
Pakiet Slim VAT (Simple Local and Modern VAT) przewiduje wprowadzenie szeregu uproszczeń w procesie rozliczania podatku od towarów i usług. Jak wskazuje MF jest to program pilotażowy, który wychodzi naprzeciw oczekiwaniom biznesu w odpowiedzi na postulaty przedsiębiorców dotyczące konieczności upraszczania rozliczeń VAT. Niektóre z proponowanych zmian są jedynie potwierdzeniem stosowanych przez podatników praktyk, nie wynikających wcześniej z przepisów powszechnie obowiązującego prawa, a jedynie z orzeczeń sądów administracyjnych.
Na pakiet Slim VAT składają się zmiany, które można podzielić na cztery zasadnicze obszary: (i) proste fakturowanie, (ii) ułatwienia dla eksporterów, (iii) spójne kursy walut, (iv) korzyści finansowe.
Proste fakturowanie
Projektowana zmiana zawiera szereg ułatwień w zakresie fakturowania. Przewiduje m.in. wydłużenie terminu na odliczenie VAT „na bieżąco” w przypadku podatników rozliczających się w systemie miesięcznym. W aktualnym stanie prawnym podatnicy, którzy nie dokonali obniżenia kwoty podatku należnego w okresie, w którym przysługiwało to prawo, mogą obniżyć kwotę podatku należnego w deklaracji za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych. Proponowana zmiana w art. 86 ust. 11 ustawy o VAT umożliwi dokonanie takiego odliczenia w jednym z trzech następnych okresów rozliczeniowych, co efektywnie wydłuży czas na dokonanie odliczenia łącznie do 4 miesięcy. Bez zmian pozostają regulacje w tym zakresie dotyczące podatników rozliczających VAT kwartalnie (mogą odliczyć „na bieżąco” VAT naliczony w okresie rozliczeniowym, w którym nabywają to prawo lub w 2 następnych okresach rozliczeniowych).
Ponadto, nowelizacja zakłada likwidację warunku uzyskania potwierdzenia otrzymania przez kontrahenta faktury korygującej in minus. Zamiast tego MF zaproponował rozwiązanie polegające na obowiązku uzgodnienia przez strony transakcji warunków obniżenia podstawy opodatkowania określonej na fakturze pierwotnej. Powyższe stanowi odformalizowanie procesu korygowania faktur in minus – po wprowadzeniu tej zmiany istotne będą faktyczne ustalenia pomiędzy kontrahentami, a nie samo wystawienia faktury i uzyskanie potwierdzenia jej otrzymania.
Po wprowadzeniu projektowanej nowelizacji, mniej uciążliwe ma być również korygowania faktur in plus, tj. faktur zwiększających cenę widniejącą na fakturze pierwotnej. Zaproponowane rozwiązanie jest dostosowaniem regulacji ustawowych do stosowanej dotychczas przez podatników praktyki, zgodnie z którą w przypadku zwiększania podstawy opodatkowania, dokonywali korekty w rozliczeniu za okres, w którym zaistniała przyczyna zwiększenia podstawy opodatkowania. Wskazana praktyka stosowana była również w przypadku transakcji WNT i eksportu.
W projektowanych przepisach znalazło się uregulowanie tych kwestii zarówno w odniesieniu do transakcji krajowych (projektowany art.29a ust. 17), transakcji WNT (dodanie odesłania do odpowiedniego stosowania art. 29a ust. 17 w przepisie art. 30a ust. 1) oraz w przypadku eksportu (art. 29a ust. 18). Dzięki takiemu rozwiązaniu sposób dokonywania korekt zwiększających podstawę opodatkowania będzie jasny w przypadku wszystkich transakcji, bez względu na miejsce przeznaczenia towaru / usługi, a stan prawny odzwierciedlał będzie powszechnie stosowaną na rynku praktykę.
Ułatwienia dla eksporterów
Najistotniejszym z perspektywy eksporterów aspektem nowych regulacji jest aż trzykrotne (z 2 do 6 miesięcy) wydłużenie terminu na wywóz towarów przy jednoczesnym zachowaniu prawa do zastosowania stawki 0% oraz opodatkowaniu zaliczek z tytułu eksportu towarów.
Proponowana zmiana przepisu art. 41 ust. 9a ustawy o VAT wprowadza rozwiązanie, zgodnie z którym otrzymanie zaliczki (całości lub części zapłaty) przed dokonaniem dostawy towarów, powoduje zastosowanie stawki 0% dla eksportu towarów w odniesieniu do otrzymanej zaliczki, przy spełnieniu warunku, że wywóz towarów nastąpi w terminie 6 miesięcy licząc od końca miesiąca, w którym podatnik otrzymał tę zaliczkę, oraz w tym terminie otrzymał dokument potwierdzający wywóz towaru poza terytorium Unii Europejskiej. Wydłużenie terminu wywozu towarów z 2 miesięcy do 6 miesięcy jest korzystne dla podatników, którzy otrzymują zaliczki na poczet eksportu towarów. Przypomnijmy, że takie rozwiązanie już niegdyś funkcjonowało w ustawie o VAT.
Ponadto, eksporterzy będą mogli dokonywać z rachunku VAT płatności odpowiadającej kwocie podatku z tytułu importu towarów czy też należności celnych na rzecz agencji celnych. Wprowadzenie takiego rozwiązania to konsekwencja zgłaszanych przez eksporterów postulatów w związku z obowiązująca w Polsce praktyką regulowania należności celnych oraz podatkowych z tytułu importu towarów przez przedstawicieli celnych, którzy dokonują zgłoszeń celnych na rzecz importerów.
Spójne kursy walut
W pakiecie rozwiązania SLIM-VAT zaproponowano również dodanie opcjonalnego dla podatników rozwiązania polegającego na ujednoliceniu sposobu ustalania kursów walut na potrzeby rozliczeń VAT z zasadami ustalania kursów walut na potrzeby CIT, obowiązującymi tego podatnika na potrzeby rozliczenia konkretnej transakcji. Wskazane rozwiązanie może być dobrowolnie wybrane przez podatnika (będzie można również przeliczać kursy na starych zasadach), jednakże w przypadku wybrania nowej opcji przez podatnika, będzie on zobowiązany do jej stosowania przez co najmniej 12 kolejnych miesięcy licząc od początku miesiąca, w którym ją wybrał. Podobnie w przypadku rezygnacji z wprowadzonej opcjonalnej metody – podatnik będzie obowiązany do stosowania dotychczasowych metod przeliczania przez co najmniej 12 kolejnych miesięcy.
Korzyści finansowe
Projektowana nowelizacja zakłada także (raczej drobne) zmiany w zakresie korzyści finansowych podatników. Są to przede wszystkim: podwyższenie limitu na nieewidencjonowane prezenty małej wartości z 10 zł do 20 zł oraz wprowadzenie możliwości odliczania podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących nabycie usług noclegowych w celu ich odsprzedaży.
Zgodnie z opublikowanym projektem regulacje w zakresie SLIM VAT mają wejść w życie 1 stycznia 2021 roku.
ZMIANY DOPRECYZOWUJĄCE NIEKTÓRE KONSTRUKCJE VAT
Wiążąca Informacja Stawkowa
W zakresie Wiążącej Informacji Stawkowej wprowadzone zostały korzystne dla podatników rozwiązania polegające na rozszerzeniu ochrony związanej z WIS w odniesieniu do towarów lub usług identyfikowanych w VAT według PKWiU. To bardzo istotna zmiana, ponieważ WIS może być wykorzystywana przez podatników nie tylko do stosowania stawek VAT lecz również do innych celów – w przypadku pewnych regulacji określonych w przepisach o VAT, o ich stosowaniu przesądza odpowiednie klasyfikowanie towarów i usług według CN albo według PKOB albo według PKWiU. Przy obecnym kształcie przepisów nie jest jednak możliwe wydanie WIS zawierającej klasyfikację towaru według innej niż CN albo PKOB klasyfikacji. Nowelizacja nie przewiduje jednak analogicznego rozwiązania w stosunku do towarów i usług, których stawka podatku nie jest uzależniona od zaklasyfikowania danego towaru lub usługi do odpowiedniej klasyfikacji, ale od spełnienia definicji (opisu) zawartej w odpowiednim przepisie ustawy o VAT lub pozycji załącznika do ustawy o VAT.
Mniej korzystnie wygląda przy tym rozwiązanie dot. ograniczenia ochrony WIS w przypadku zastosowania się do niej w transakcjach stanowiących nadużycie prawa, w obecnym stanie prawnym nie istnieje przepis, na podstawie którego US mógłby zanegować stawkę podatku VAT potwierdzoną w WIS w przypadku stwierdzenia nadużycia prawa. Należy przy tym zauważyć, że stwierdzenie nadużycia prawa w sposób oczywisty wiąże się z negatywnymi konsekwencjami dla podatnika, po wprowadzeniu projektowanej zmiany do tych konsekwencji dodać będzie trzeba także ewentualną zmianę zastosowanej (zgodnie z WIS) stawki VAT także w przypadkach, gdy nadużycie nie będzie związane z zastosowaną stawką, ale inną kwestią dotyczącą danej transakcji.
Projekt zawiera także regulację wyłączającą możliwość wydania WIS, w przypadku gdy zakres wniosku pokrywa się z przedmiotem toczącego się postępowania, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej oraz że w tym zakresie sprawa nie została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego. Powyższe ma stanowić uzupełnienie obowiązującego przepisu art. 42b ust. 3, zgodnie z którym wnioskodawca jest obowiązany do dołączenia do wniosku o wydanie WIS oświadczenia potwierdzającego, że zakres wniosku nie pokrywa się z zakresem toczącego się postępowania / kontroli oraz że kwestia nie została rozstrzygnięta co do jej istoty przez organ podatkowy. Wydaje się, że zmiana ta ma służyć zabezpieczeniu interesu Skarbu Państwa przed złożeniem przez podatnika fałszywego oświadczenia w postępowaniu, w wyniku którego wydana zostaje WIS. Po zmianach, złożenie fałszywego oświadczenia wiązało będzie się nie tylko z odpowiedzialnością karną składającego, ale również z konsekwencjami w postaci braku ochrony wynikającej z WIS.
Zmiany w nowym JPK_VAT
Wprowadzone w tym zakresie zmiany polegają na odpowiednim zastosowaniu przepisów Działu IV ustawy – Ordynacja podatkowa do kar pieniężnych przewidzianych w ustawie o VAT. Resort tłumaczy, że za wprowadzeniem takiego rozwiązania przemawia konieczność zapewnienia jednolitości procedury stosowanej w ramach czynności urzędów skarbowych prowadzonych na nowym JPK_VAT. Rozwiązanie ma z założenia zapewnić większą przejrzystość i pewność prawa dla przedsiębiorców.
Mechanizm podzielonej płatności
Odnośnie mechanizmu podzielonej płatności w projekcie pojawiają się zmiany redakcyjno-doprecyzowujące, które dotyczą przypadków dokonywania płatności MPP na rzecz podatników, którzy nie są podatnikami VAT. Problem został zidentyfikowany w praktyce, nowelizacja ma zaś umożliwić złożenie wniosku o uwolnienie środków z rachunku VAT także przez podmiot nie będący podatnikiem VAT. Kwestia dotyczy np. komorników, którzy nie są podatnikami VAT, a którym bank w sposób automatyczny otwiera oddzielny rachunek VAT. W obecnym stanie prawnym w przypadku, gdy dłużnik dokona przelewu na konto komornika i omyłkowo wybierze przelew w systemie MPP, niemożliwe jest uwolnienie środków, które znajdą się na rachunku VAT. Zaproponowana zmiana objęłaby również podmioty nieposiadające siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, które nie są podatnikami VAT.
Wykaz podatników VAT
W odpowiedzi na pojawiające się wątpliwości co do zgodności przepisów dotyczących wykazu podatników VAT z przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych, w projekcie zaproponowano rezygnację z zamieszczania numerów PESEL w wykazie.
Tax Free
Resort Finansów zaproponował także szereg zmian dotyczących procedury TAX-FREE. Najdalej idącą zmianą jest wprowadzenie elektronicznego systemu rejestracji i obiegu dokumentów w tej procedurze.. Dla przedsiębiorców oznacza to zmniejszenie liczby papierowych dokumentów, automatyzację procesów (przez wprowadzenie kas online), a dla podróżnych przyspieszenie i uproszczenie zwrotu podatku.
Sankcja VAT
W projekcie pojawia się także zmiana doprecyzowująca przepisy dotyczące dodatkowego zobowiązania w podatku od towarów i usług. Niepokojący jest fakt, że owa zmiana usprawiedliwia bardzo niekorzystną dla podatników praktykę organów podatkowych. W ocenie praktyków tak właściwie jest zmianą normatywną a nie doprecyzowującą,
Mowa o zmianie przepisu art. 112b ustawy o VAT, która ma na celu likwidację wątpliwości interpretacyjnych odnoszących się do sposobu wyliczenia wysokości dodatkowego zobowiązania podatkowego. W obecnym stanie prawnym pojawia się problem z interpretacją przepisów w tym zakresie m.in. w sytuacji, gdy podatnik wykaże w rozliczeniu nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym, a w korekcie pokontrolnej uwidoczni kwotę podlegającą wpłacie. Organy podatkowe w takich sytuacjach ustalają dodatkowe zobowiązanie podatkowe zarówno za zaniżenie zobowiązania podatkowego, jak i zawyżenie nadwyżki podatku naliczonego nad należnym.
Podatnicy z kolei zarzucają, że takie postępowanie nie ma odzwierciedlenia w treści ustawy o VAT, ponieważ przepis art. 112b wyraźnie wskazuje, że „(…) – naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego określa (…) zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego albo kwoty zawyżenia zwrotu różnicy podatku(…)”. Użyte przez ustawodawcę słowo albo jest funktorem prawdziwościowym alternatywy rozłącznej, przez co należy rozumieć, że oddziela dwa alternatywne rozwiązania, które nie mogą być zastosowane łącznie – w analizowanym przypadku organ podatkowy określający zobowiązanie podatkowe powinien więc określić dodatkowe zobowiązanie w odniesieniu do kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego ALBO kwoty zawyżenia zwrotu różnicy podatku – co wynika bezpośrednio z literalnej analizy tego przepisu. Nie sposób więc zgodzić się ze stanowiskiem MF, że wprowadzana zmiana jest zmianą doprecyzowującą i tym samym ustalić, jakie wątpliwości interpretacyjne w stosowaniu tego przepisu stara się usunąć resort. Wprowadzenie tego rodzaju rozwiązania nie tylko spowoduje niekorzystne zmiany dla podatników (podwójna sankcja VAT w określonych wypadkach), ale również niejako usprawiedliwi dotychczasowe praktyki organów podatkowych mimo tego, że treść przepisu jest jasna i w żadnym wypadku nie powinna podlegać interpretacji na niekorzyść podatnika.
Odnośnie sankcji VAT zaproponowano również zmianę art. 112c ustawy o VAT
We wskazanym przepisie dodano ust. 2, zgodnie z którym wobec osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, nie stosuje się przepisu ust. 1, tj. nie ustala się dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 100% w części dotyczącej podatku naliczonego wynikającego z faktur wymienionych enumeratywnie w tym przepisie.
Dotychczas wyłączenie stosowania sankcji VAT w przypadku zaistnienia odpowiedzialności karno-skarbowej miało zastosowanie jedynie do sankcji ustalanej na podstawie przepisu art. 112b ustawy o VAT. Dodanie omawianego przepisu stanowi dodatkową gwarancję dla podatników przed poniesieniem podwójnej odpowiedzialności (podatkowej i karno-skarbowej) za popełnienie tego samego czynu.
Podsumowując, z pewnością należy uznać, że przedstawione przez MF projekty zmian w przepisach ustawy o VAT zawierają wiele rozwiązań, które ułatwią dokonywanie rozliczeń przez podatników i pozytywnie wpłyną na szczelność systemu VAT. Istotną kwestią jest przy tym fakt, że w procesie konsultacji publicznych treść projektu może ulec jeszcze zmianom. Podatnicy powinni także zwrócić uwagę, że poza szeregiem ułatwień Ministerstwo przewidziało również kilka obostrzeń, które mogą nieść za sobą poważne konsekwencje podatkowe w przyszłych rozliczeniach. Proces legislacyjny można śledzić na stronach Rządowego Centrum Legislacji (UD118).
Karolina Skarzyńska
Ekspert podatkowy
Kancelaria Podatkowa ADN